Friday, July 13, 2012

PLELINTIH WANGSA PANDE



Pengantar
Pada bulan Agustus 2010 penulis berkunjung ke rumah Jro Mangku Pura Pande Dalem Gandemayu, disana penulis sempat berdiskusi mengenai keberadaan pura Pande Dalem Gandemayu. Diskusi berjalan cukup hangat dan panjang serta penuh rasa persaudaraan. Saat itu penulis benar-benar menemukan kepuasan batin tersendiri, karena disamping mendapatkan tambahan pengetahuan tentang “Kepandeyan”, penulis juga diberikan dua buah salinan prasasti. Salah satu salinan prasati tersebut adalah “Plelintihan Wangsa Pande”. Prasasti ini merupakan milik dari Puri Ageng Tulikup, yang disalin atas permintaan Pande Made Sura semeton sakeng Tulikup. Berikut isi lengkap salinan prasasti tersebut.

OM AWIGHNAMASTU NAMA SIDHEM

Iti kaketus indik plelintihan wangsa pande ring bali mustikane plelintihan wangsa pande tusan, sakeng lepita druwe puri ageng tulikup gianyar sangkaning pinunas pande made sura ring banjar pande tulikup gianyar.

Pangaksama ning atus titian majeng ring paduka bhatara sane rumaga aksara suci ongkara, dawning prasangga kadi mangkin nartayang kawentenan pamargan ida sang meraga dewata, dumogi tan kakenain tulah pamidhi, upadrawa saha papa neraka. Malarapan paswecan paduka bhatara sidha ngamangguhin karahajengan, karahayuan, ksantha jagathita rawuhing Santana mwah pratisantana kapungkur wekas.

Maka pangawit indik, tucapa ida bhatara mpu mahadewa utawi mpu witadharma puspatan ida, ngelarang yoga Samadhi ring tanah jawi, sakeng adnyanan yogan ida mijil putra kakalih, sane duhuran mapesengan ida mpu bajrasatwa miwah sane alitan mabhiseka mpu rajakretta dwijendra.

Sane mangkin bawosang ida mpu rajakretta dwijendra tan maren sarahina ngelarang yoga samadhi narcana dewata. Saking kahutaman yogan ida raris ngamijilang putra lanang-lanang tatiga, pinih duur Sang Gagaking, sane manengah Sang Bubuksah, mwah sane pinih alit Sang Brahmawisesa. Ketiga putra puniki taler ngetut pamargin ajine tan maren angelarang yoga Samadhi, sang gagaking nangiang tapa brata ring puncaking giri semeru, ngambekang sasana siwa paksa, sang bubuksah ngelarang tapa brata ring bungkahing giri semeru, ngambekang sasana budha paksa, pungkurang nurunang putra kakalih, sane duhuran mapuspata Mpu girinatha utawi mpu mahameru pesengan idane, mwah sane alitan abhiseka mpu cilimanik. Selantur ipun mpu mahameru makarya gamelan salonding saha katabuhan antuk sang naradatapa, maputra asiki mapesengan mpu bang.
Sane mangkin bawosang pamargan sang brahmawisesa, utawi taler abhiseka Mpu brahmawisesa, ida sarahina ngelarang yoga Samadhi ngastawa ida bhatara ring madyaning gunung brahma nunas panugrahan dumugi sidha pascat ring dharmaning kapandean. Sesampune sowening asowe raris mpu brahmawisesa nunas putra utama ring ida sanghyang pramakawi, saking kahutaman yogan idane medal putra kakalih lanang-lanang, inggih punika sane pingajeng abhiseka mpu brahmawirya mwah sane alitan apasasih mpu gandring magenah ring jagat lelumbang.
Mpu gandring ring jagat lelumbang, pradnyan pisan ring indik dharma kapandean, weruh ring uriping wesi, tan maren akarya sanjata, sangkaning pituduh mpu lohgawe ring ken arok, putran ida bhatara brahma, mahawinan ken arok nunas ring mpu gandring mangda kakaryanang keris sane mawisesa. Nanging sedurung pakerta-samaya pusakane puput, tan pajamunga rawuh sira ken arok, saha ken arok ngantos sang mpu gandring ndewata, sedurung nglepas pramana, wenten runtuh pamastu mpu gandring, yaning keris punika jagi ngepet patining ken arok miwah Santana nira ring jagat singosari wekasan. Sira mpu gandring ngawentenang putra sawiji mapesengan mpu lumbang, pungkurang mpu lumbang nurunang putra sanunggal maparab mpu galuh, raris mpu galuh ngawentenang putra putra asiki maparab mpu gandhu, mpu gandhu ngawerdiang putra sawiji abhiseka mpu jayaguna. Sasampune jagat bali kawawa olih majapahit, mpu jayaguna lunga ka bali malinggih ring gelgel, ngawentenang putra sanunggal mapesengan aji pande, pungkurang aji pande nurunang putra asiki maparab arya pande. Raris arya pande ngawerdiang putra nenem, inggih punika sane pinih duur istri mapesengan pande galuh, selanturnyane lanang-lanang maparab pande bandesa tuwa, pande taman bungbungan, pande sasana tamanbali, pande bang ngaran banjar miwah pande anom. Kadi asapunika katurunang sira pande gandring sane wenten ring balidwipamandala.
Sane mangkin bawosang sira mpu brahma wirya taler ngelarang dharma kapandean, ngastawa ring ida sanghayang parama kawi ngardi kasukertan jagat. Sakeng yoga adnyanan ida ngawetuang putra sawiji abhiseka mpu analageni. Putrane puniki gumanti sampun kawistara ring jagate indik kawiyadyanane ngambeking dharmaning kawikon saha gagelatang kapandean.
Ri kala subhadiwasa mpu analegeni malilacita ring tengahing sagara, dadya ri kanjekan punika medal Kaman idane, kama punika runtuh macemplung ring toyan samudrane raris kamangsa antuk I mina lodra, mawastu mobot ipun I mina lodra, pungkurang embas anak alit maupa manusa nanging masarira naga. Anak alit punika sampun pradnyan saking kantun ri tengahing garbha sang mina lodra, pungkurang saksana tangkil ring ajine sira mpu analageni, nunas panugrahan kahuripan. Irika raris wenten sabeh wacanan mpu analageni ring okane, kaicen okane pesengan mpu angganjali, miwah panugrahan mangde mpu angganjali pinaka pramana ning suksma sakaluiring sanjata keris mwang tombak. Punika sane mahawinan pramana ning keris mwang tumbak marupa naga utawi lelipi.
Mpu analaegeni malih ngelarang yoga Samadhi tur ngawerdiang putra sanunggal aparinama mpu suntiwana, pandhita paramartha, wedha paraga, tan maren ngawi kasukertan bhuawana sarahina-rahina, ngelarang tapa brata ring agra ning gunung wesi.
Mpu suntiwana pungkurang ngawentenang putra tatiga, inggih punika sane pinih duhur mapesengan mpu brahmaraja, sane manengah mpu galuh, sane pinih alit mpu siwa saguna.

Mpu brahmaraja, nangiang yoga Samadhi ring gunung di hyang nghamolihang panugrahan angandring mwang amande galuh saking paswecan ida bhatara brahma.
Duk sira patih madu ring Madura ngelaksanayang karya pitra yadnya majeng ring kawitan dane, mpu brahmaraja sane katuhur muput sopacara ning yadnya punika mahawinan sidha labda karya, mabukti antuk sahananing sane katakenin olih ki patih madu, minakadi upakara laying-layang,watu, wit taru sane mentik irika nyantenang yadnyan dane patih madu sidha karya tur katerima olih kawitan dane. Punika mahawinan angob jadmane ring kawiyadnyanan mpu brahmaraja tur sangkaning labda karyane punika sang pandita kajanaloka mapesengan bhagawan pandhya mpu bhumi shakti.
Sesampune muput karya ring Madura, mpu brahmaraja, mpu brahmaraja lunga ke asrama aksobya, linggih ida danghyang Buddha, sedek ring margi kapanggih pangangon sedeng sedih kingkin dawning sarana sane anggen ipun ngangon punika pegat, irika raris ipun nunas maswecan mpu brahmaraja mangda sarana punika sida becik kajati mula. Sangkaning kawisesan sang mpu, sida kadi pinunas I pengangon, mawali malih buka kajati mula sarana sane anggen ipun ngangonang buron padruwen ipune. Sesampune puput sahurah arih kairing olih I pengangon, ngeraris mpu brahmaraja jumujug ring asrama aksobya magenurasa ring danghyang Buddha, mawosang indik kadyatmikan, kalepasan, dharmaning kapandean. Irika raris mpu brahmaraja kaicen slah sinunggil putrin danghyang Buddha sane mapesengan dewi mretatma, tan asowe kalaksanayang upakara widhi widana pakeran kambe ring asrama kayumanis wawidangan jagat Madura. Saking patemon puniki, mpu brahmaraja nurunang putra kakalih lanang istri, sane lanang mapesengan brahmana srare shakti miwah sane alitan apuspata diyah kencanawati. Para putra punika kaicen simsim mahutama, brahmana rare shakti polih simsin sane mawasta si manic bang, asapunika taler diyah kencanawati polih ali-ali mawasta si ratna cempaka. Nanging simsim sane kalugraha ring diyah kencanawati kaambil olih brahmana rare shakti, mawinan sangat sungsut kayun diyah kencanawati, sigra raris aninggal asrama kayumanis nyujur ngungsi gunung rangga kusuma. Ring madya ning gunung rangga kusuma diyah kencanawati nangiang tapa brata nunas panugrahan hyang adhikusuma, ri sajeroning atapa Samadhi wenten sabdamantra saking sanghyang mahadewa sane aparahyangan ring tohlangkir, mangda diyah kencanawati ngaturang ayah ring besakih. Sesampune ngelepas tapa brata, sigra diyah kencanawati nyujur jagat bali, tan pantara rawuh ring besakih, irika raris ngayah ring ida bhatara, magentos pesengan manadi diyah kulputih, kasarengin olih ki pregu suweta.
Bawosang sane mangkin sang brahmana rare shakti, banget sungsut kayune dawning katinggalan antuk diyah kencanawati, irika raris sang brahmana rare sakti ngelarang yoga mahima, saking payogane punika sinah makanten sinah makanten kawentenan diyah kencanawati ngayah ring besakih, tur sampun dados diyah kulputih. Sesampune puput mayoga mahima, digelis sang brahmana rare shakti nyujur jagat bali praya ngungsi besakih. Ring tengahing margi